pięć działów retoryki | inventio, dispositio, elocutio, memoria, actio |
funkcje retoryki | informacyjna, estetyczna, emocjonalna |
patos | emocjonalny aspekt aktu retorycznego ; wywołanie odpowiedniej postawy u odbiorcy |
etos | charakter mówcy wykazany w samej mowie + jakość moralna - czy mówi prawdę |
logos | intelektualny i racjonalny element aktu retorycznego |
trzy zasady dobrej mowy | organiczność, stosowność, funkcjonalność |
tranzycja | sposoby i techniki przechodzenia do dalszego ciągu mowy |
argumentacja | uzasadnienie - przesłanka + przesłanka = konkluzja argumentu |
sylogizm | dwie przesłanki z tym samym terminem -> konkluzja z pozostałymi terminami |
petitio principi ("błędne koło") | żądanie początku, gdy jedna z przesłanek jest identyczna z wnioskiem |
entymemat | skrócony sylogizm składający się zwykle z jednej przesłanki i wniosku |
sofizmat | wnioskowanie oparte na fałszywych (pozornie prawdziwych) przesłankach |
indukcja | wnioskowanie od szczegółu do ogółu (argumenty, a potem wniosek) |
dedukcja | wnioskowanie od ogółu do szczegółu (teza, a potem argumenty) |
ekwiwokacja | błąd logiczny powstały na skutek użycia tego samego zwrotu ale w różnych znaczeniach |
ignoratio elenchi | błąd polegający na dowodzeniu innej tezy niż ta, która miała być dowodzona |
cnoty retoryczne | poprawność, jasność, stosowność, ozdobność |
topos | powtarzający się motyw, wystepuje w literaturze i kulturze. |
toposy wg. Chaima Perelmana | odnośnie do: ilości, jakości, kolejności, tego, co istnieje, istoty, do osób |
zasięg toposów | uniwersalne, kulturowe, judeochrześcijańskie, antyczne, narodowe, środowiska, rodzinne i osobiste |
trop | zastapienie pewnego słowa lub wyrażenia innym - dla większej obrazowości, wyrazistości, skutku |
metonimia | wyrażenie gdzie dany wyraz zastępuje inny, kojarzący się na zasadzie podobieństwa obiektywnego |
synekdocha | ogarnienie. odmiana metonimii |
alegoria | przedstawienie pojęć, idei, przy pomocy obrazu artystycznego o charakterze przenośnym, symboliczn |
peryfraza | omówienie, rozbudowane opisanie |
eufemizm | wyraz zastępujący inny, łagodzący wymowę danego stwierdzenia |
litota | dana decha jest zastąpiona przez zaprzeczoną cechę do niej przeciwstawną, np. głupi - niemądry |
emfaza | położenie silnego, emocjonalnego nacisku na pewnie zdania, wyrazy, sylaby. |
anafora | powtórzenie na początku |
epifora | powtórzenie na końcu |
anastrofa | odwrócenie porządku w zdaniu |
symploke | anafora + epifora |
anadiploza | powtórzenie na początku zdania ostatniego wyrazu z poprzedniego zdania |
poliptoton | powtórzenie słowa w różnych przypadkach |
asyndeton | szeregowanie pojęć przy opuszczeniu przyimków |
polisyndeton | łączenie zdań tymi samymi spójnikami |
elipsa | opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi |
klimaks | stopniowanie pojęcia |
paralelizm składniowy | symetryczne uporządkowanie członów lub zdań |
chiazm | polega na przestawieniu kolejności składników gramatycznych sąsiednich zdań |
inwersja | zmiana szyku wyrazów |
paronomazja | zestawienie podobnie brzmiących słów |
antyteza | zestawienie dwóch przeciwstawnych członów |