pięć działów retoryki | inventio, dispositio, elocutio, memoria, actio | |
funkcje retoryki | informacyjna, estetyczna, emocjonalna | |
patos | emocjonalny aspekt aktu retorycznego ; wywołanie odpowiedniej postawy u odbiorcy | |
etos | charakter mówcy wykazany w samej mowie + jakość moralna - czy mówi prawdę | |
logos | intelektualny i racjonalny element aktu retorycznego | |
trzy zasady dobrej mowy | organiczność, stosowność, funkcjonalność | |
tranzycja | sposoby i techniki przechodzenia do dalszego ciągu mowy | |
argumentacja | uzasadnienie - przesłanka + przesłanka = konkluzja argumentu | |
sylogizm | dwie przesłanki z tym samym terminem -> konkluzja z pozostałymi terminami | |
petitio principi ("błędne koło") | żądanie początku, gdy jedna z przesłanek jest identyczna z wnioskiem | |
entymemat | skrócony sylogizm składający się zwykle z jednej przesłanki i wniosku | |
sofizmat | wnioskowanie oparte na fałszywych (pozornie prawdziwych) przesłankach | |
indukcja | wnioskowanie od szczegółu do ogółu (argumenty, a potem wniosek) | |
dedukcja | wnioskowanie od ogółu do szczegółu (teza, a potem argumenty) | |
ekwiwokacja | błąd logiczny powstały na skutek użycia tego samego zwrotu ale w różnych znaczeniach | |
ignoratio elenchi | błąd polegający na dowodzeniu innej tezy niż ta, która miała być dowodzona | |
cnoty retoryczne | poprawność, jasność, stosowność, ozdobność | |
topos | powtarzający się motyw, wystepuje w literaturze i kulturze. | |
toposy wg. Chaima Perelmana | odnośnie do: ilości, jakości, kolejności, tego, co istnieje, istoty, do osób | |
zasięg toposów | uniwersalne, kulturowe, judeochrześcijańskie, antyczne, narodowe, środowiska, rodzinne i osobiste | |
trop | zastapienie pewnego słowa lub wyrażenia innym - dla większej obrazowości, wyrazistości, skutku | |
metonimia | wyrażenie gdzie dany wyraz zastępuje inny, kojarzący się na zasadzie podobieństwa obiektywnego | |
synekdocha | ogarnienie. odmiana metonimii | |
alegoria | przedstawienie pojęć, idei, przy pomocy obrazu artystycznego o charakterze przenośnym, symboliczn | |
peryfraza | omówienie, rozbudowane opisanie | |
eufemizm | wyraz zastępujący inny, łagodzący wymowę danego stwierdzenia | |
litota | dana decha jest zastąpiona przez zaprzeczoną cechę do niej przeciwstawną, np. głupi - niemądry | |
emfaza | położenie silnego, emocjonalnego nacisku na pewnie zdania, wyrazy, sylaby. | |
anafora | powtórzenie na początku | |
epifora | powtórzenie na końcu | |
anastrofa | odwrócenie porządku w zdaniu | |
symploke | anafora + epifora | |
anadiploza | powtórzenie na początku zdania ostatniego wyrazu z poprzedniego zdania | |
poliptoton | powtórzenie słowa w różnych przypadkach | |
asyndeton | szeregowanie pojęć przy opuszczeniu przyimków | |
polisyndeton | łączenie zdań tymi samymi spójnikami | |
elipsa | opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi | |
klimaks | stopniowanie pojęcia | |
paralelizm składniowy | symetryczne uporządkowanie członów lub zdań | |
chiazm | polega na przestawieniu kolejności składników gramatycznych sąsiednich zdań | |
inwersja | zmiana szyku wyrazów | |
paronomazja | zestawienie podobnie brzmiących słów | |
antyteza | zestawienie dwóch przeciwstawnych członów | |