Fortes fortuna adiuvat	los sprzyja odważnym (sentencja zapisana u Terencjusza, także u Cycerona)
fortuna caeca est	los jest ślepy
fortunae rota	koło fortuny (zwrot poświadczony po raz pierwszy u Cycerona)
fortuna variabilis	los zmienny (fortuna kołem się toczy)
gallia est omnis divisa in partes tres	cała Galia dzieli się na 3 części (z Cezara O wojnie galijskiej)
gaudeamus igitur, iuvenes dum sumus	cieszmy się więc, póki jesteśmy młodzi (z poety niem C.W. Kinderlebena oparty na hymnie pokutny
gaude, mater Polonia	ciesz się, matko Polsko (początek hymnu nieszpornego S.Szczepanowskiego)
genius loci	duch miejsca (opiekujący się miejscem)
genius saeculi	duch czasu (wieku)
gloria victis	chwała zwyciężonym (tytul zb. nowe E. Orz., parafraza vae victis)
gutta cavat lapidiem non vi, sed saepe cadendo	kropla drąży kamień nie siłą, lecz ciągłym spadaniem (Owidiusz)
habeas corpus	abyś zachował ciało ( w prawie o nietykalności osobistej)
annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam	ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża
habent sua fata libelli	książki mają swoje losy, zależy od pojętności czytelnika (myśl terncjanusa maurusa)
hannibal ad (ante) portas	hannibal u bram(rzymu) (II wojna punicka...., zagraża ojczyźnie niebezpieczeństwo)
hic et nunc	tu i teraz
hic vivunt leones	tu żyją lwy (termin w starożytnej kartografii - niznane kraje głownie w afryce)
historia vitae magistra est(historia tetis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae es	historia jest nauczycielką życia (cyceron +całość)
hoc est corpus meum	oto ciało moje (słowa chrystusa ew. Mat. podczas ostatnij wieczerzy)
hodie mihi, cras tibi	dziś mnie, jutro tobie
hominem te esse memento	pamiętaj, że jesteś (tylko) człowiekiem (niewolnik szeptem, za plecami wodza wjeżdżającego zw
homo est animal sociale	człoiek jest istotą społeczną (arystoteles, cyceron)
homo faber	człowiek rzemieślnik, człowiek wytwórca
homo homini lupus	człowiek człowiekowi wilkiem(paraf. zdania plauta)
homo ludens	człowiek bawiący się(tytuł pracy J. Huizingi - u podstaw działania zabawa,gra,współzawodnictw
homo novus	człowiek nowy (z cycerona: nowicjusz, parweniusz, nieznany powołany na urząd)
homo sapiens	człowiek rozumny (w nauce - rodzaj ludzki, wprowadzony przez Karola Linneusza)
homo sum et nil humanum a me alienum esse puto	jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce (terencjusz)
honesta fama melior pecunia	szlacetna sława lepsza niż pieniądze
honesta mors turpi vita potior	zaszczytna śmierć jest lepsza od haniebnego życia
honores saepe mutant mores sed raro in meliores	zaszczyty często zmieniają obyczaje, rzadko na lepsze (plutrach)
honoris causa	dla zaszczytu (nazwa honorowego tyt. nauk. zwykle z dopełnieniem doctor... osobom zasłużonym ...
horribile dictu	strach mówić (zwrot potoczny, używany ironicznie O zgrozo!)
hospes venit, deus venit	gość w dom, bóg w dom (słowa przywitania w staropolskim obyczaju szlacheckim)
diem perdidi	straciłem dzień (swetoniusz, rzekome sł. cesarza rzym. Tytusa - nie spełnienie dobrego uczynku)
dies diem docet	dzień uczy dzień ( z każdym dniem nabieramy nowych dośw. skrót od afor. Publiusza Syrusa)
disce, puer, Latine, ego te faciam mościpanie	ucz się chłopcze łaciny, a ja cię uczynię paniem (makaroniczne zd. Stefan Batory)
divide et impera	dziel i rządź/zasiewaj niezgodę, żeby panować nad kłócącymi się (odpowiednik gr. dywizy Fil
docendo discimus	nauczając uczymy się sami (paraf. z seneki)
doctor utriusque iuris	doktor obojga praw (wykształcenie prawnicze zakresie prawa kanonicznego i świeckiego)
D.O.M. deo optimo maximo	bogu najlepszemu, najwyższemu (na świątyniach rzymskich, również na końsciołach i nagrobkach)
Dominus vobiscum	pan z wami (z wulgaty, pozdrowienie biblijne, włączone do kat. liturgii)
domus magna, magna cura	duży dom, duży kłopot
domus parva, magna quies	mały dom, duży spokój
dulce et decorum est pro patria mori	słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę (horacy)
dum spiro, spero	dopóki żyję, mam nadzieję
duobus litigantibus tertius gaudet	gdzie dwóch się bije tam trzeci korzysta (ezob)
dura lex, sed lex	surowe prawo, lecz prawo (paraf. stwierdzenia Ulpiana z tyru)
dura necessitas	okrutna konieczność
ecce homo	oto człowiek (z wulgaty ew. Jana, piłat o chrystusie, ukazał go żydom i nie znajdował winy)
eo ipso	tym samym, dlatego właśnie, z tego wynika
edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus	jemy po to żeby żyć, a nie żyjemy po to aby jeść (przysłowie greckie przytaczane w różnych
e pluribus unum	jedno uczynione z wielu (zwłaszcza rząd narodowy utw. ze stanów; napis na pieczęciach i monetach
errare humanum est	błądzić jest rzeczą ludzką (maksyma u wielu autorów np seneka cyceron
est modus in rebus	we wszystkim jest granica (horacy)
et cetera	i tak dalej
et tu, brute, contra me?	I ty brutusie przeciwko mnie?( cezar w chwili gdy był przebijany sztyletem, w idy marc. 15.03 44pne
ex aequo	jednakowo, w ten sam sposób
ex cathedra	z katedry (głosić coś w sposób autorytatywny, bezapelacyjnie, bez dyskusji)
exegi monumentum aere perennius	wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu (horacy, świadectwo poczucia włąsnej wartości poety)
exempli gratia	na przykład
exemplis discimus	uczymy się na przykładach
ex libris	z ksiąg, z księgozbioru
ex officio	z urzędu
explicte	(rzecz sformułowna) jasno, dobitnie
explessis verbis	dobitnie, wyraźnie, bez ogródek
faber est quisque suae fortunae	każdy jest kowalem swojego losu (maksyma przypis. Appiuszowi Klaudiuszowi)
fabula non longa est	bajka nie jest długa
feci, quod potui,faciant meliora potentes	zrobiłem co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej (par. formuły ustępujących konsulów rzym..
felix, qui potuit rerum cognoscere causas	szczęśliwy zaiste ten, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy (Wergiliusz Georgiki)
ferro ignique	ogniem i mieczem (żelazem i ogniem, w lit pol popularne jako tytuł powieści Sienkiewicza)
finis coronat opus	koniec wieńczy dzieło (i pozwaa nam dopiero docenić je w pełni)
quod erat demonstrandum	co należało udowodnić (formuła euklidesa, na końcu swoich twierdzeń mat)
quod scimus, gutta est, quod ignoramus, mare	to, co wiemy, jest kroplą, czego nie wiemy, morzem
quod licet Iovi, non licet bovi	co wolno jowiczowi, tego nie wolno wołowi (przysłowie średn., oparte na łac grze słow)
quorum (quorum praesentia sufficit)	kworum(l. członków zgromadzenia niezbędna do prow. obrad, pełnopraw. wyborów i uchwał +cał)
quot homines, tot sententiae	ilu ludzi, tyle opinii (terencjusz)
quo vadis? (Domine)	dokąd idziesz? (panie) (wg legendy uciekający z rzymu św piotr pyta chrystusa w via appia)
rara avis	rzadki ptak (biały kruk) cenny okaz (juwenalis)
remedia amoris	lekarstwa na miłość (tytuł utworu owidiusza, palinodia - odwołanie do ars amatoria)
repetitio est mater studiorum	powtarzanie jest matką nauk(przysłowie uniwersyteckie)
requiescat in pace	niech spoczywa w pokoju (żałlobne wezwanie modlitewne, inskrypcja nagrobna)
res gestae	czyny dokonane (dzieje) (nazwa opisów czynów bohaterskich wodzów, w śred. nazwa kronik)
rome aeterna	wieczny rzym
sacrum et profanum	świętość i świeckość
salus rei publicae supremum lex	dobro republiki najwyższym prawem
sapere aude	odważ się być mądrym (horacy)
sapienti sat	mądremu wystarczy (mądrej głowie dość w dwie słowie,łac przysłowie, przyt przez plauta i ter
scio me nihil scire	wiem, że nic nie wiem (odpowiednik greckiego powiedzenia sokratesa)
Sede vacante	stan gdy stolica biskupia (zwłaszcza papieska) jest nieobsadzona
samper fidelis	zawsze wierny
sensu stricto	w ścisłym znaczeniu
sic itur ad astra	tak się idzie do gwiazd (maksyma wergiliusza z eneidy. świetnie chłopcze poczynasz, tak gwiazd si
sic transit gloria mundi	tak przemija chwała świata (początkowe słowa łac pieśni kościelnej)
signum temporis	znak czasu (wulgata, ew. św mat.)
silva rerum	las rzeczy (cyceron -zbiór rozmaitych myśli wiadomości i utworów różnego rodzaju)
sine ira et studio	bez gniewu i stronniczości, obiektywnie (tacyt)
sine labore non erit panis in ore	bez pracy nie będzie chleba w ustach
sit tibi terra levis	niech ci ziemia lekką będzie (rzymska formuła kończąca obrzęd pogrzebowy)
si vis pacem, para bellum/ qui desiderat pacem, praeparet bellum/ si vis pacem,para iustitam	jeśli chcesz pokoju, szykuj się do wojny +wersja flawiusza wegetiusza +wersja w pałacu pokoju w h
spiritus movens	duch poruszający (czynnik sprawczy, osoba poruszająca do działania)
S.P.A. sanus per aquam	zdrowy przez wodę
S.P.Q.R. Senatus Populusque romanus	senat i naród rzymski (w godłach, sztandarach i budynkach-coś się działo dla lub w imię senatu
Sabat mater dolorosa	stała matka boleściwa (pocz sekwencji XIII, franciszkanin Jacopone da Todi, wł. do liturgii rzym.
stat crux dum volvitur orbis	krzyż stoi póki kręci się świat (aforyzm papierza Aleksandra VI)
status quo	istniejący obecnie stan rzeczy
stricte	ściśle, dokładnie
sub rosa	pod różą (z zach. milczenia; symbol dyskrecji, legenda kupidio, harpokrates, wenera...;nad stołe
audi multa, dic pauca	słuchaj dużo, mów mało
audi, vide, tace, si vis viviere in pace	słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju
aurea mediocritas	złoty środek, umiar (horacy)
aurea prima sata (e)st aetas	pierwszy nastał złoty wiek (pocz poematy owidiusza Metamorfozy, 4 wieki ludz:złoty,srebrny,spiż,
ave, caesar/imperator, morituri te salutant	witaj, cezarze, idący na śmierć pozdraiwją ciebie (swetoniusz, pozdrowienie gladiatorów n areni
barba non facit phiosophum	broda nie czyni filozofem (plutarch)
bis dat qui cito dat	dwa razy daje, kto prędko daje (co nagle to po diable)(paraf. słow publiusza syrusa)
bona fide	w dobrej wierze (subiektywne przekonanie o zgodności postępowania z prawem lub zasadami społ)
cantus cycneus	łabędzi śpiew (cyceron, ostatnie dzieło autora, przejaw talentu, łabędź śpiewa przed śmierc
caput mundi	głowa (stolica) świata (o rzymie albo innych metropoliach)
carpe diem	chwytaj dzień (dewiza epikurejczyków zaczerpnięta z horacego)
carum est, quod rarum est	cenne jest to, co rzadkie
casus belli	powód do wojny (formuła prawa międzyn. dla uspraw. rozpoczęcia wojny lub dla zagrożenia nią)
cave canem	strzeż się psa (Petroniusz, napis ostrzegawczy u wejścia)
cedant arma togae	niech oręż ustąpi przed togą (cezar)
ceterum censeo Carthaginem delendam esse	a poza tym uważam, ża Kartaginę należy zburzyć (marek porcjusz katon starszy kończył każdą
citius, altius, fortius	szybciej, weyżej, mocniej (dywiza igrzysk olimpijskich)
civis romanus sum	jestem obywatelem rzymskim (odwoł. do nietykalności obyw. i do jurysdykcji rzymskiej, ratowała ..
cogito, ergo sum	myślę, więc jestem (kartezjusz)
conditio sine qua non	warunek nieodzowny, niezbędny (konieczność wskazania w rozumowaniu przyczyny faktu lub zdarzenia)
constans	wielkość, którą w trakcie rozważań przyjmuje się za stałą
consuetudo est altera natura	przyzwyczajenie jest drugą naturą (cyceron)
contra spem spero	wbrew nadziei ufam (z listu do rzymian św pawła)
corpus delicti	dowód rzeczowy przestępstwa, narzędzie zbrodni
corvus albus	białt kruk (juwenalis)
credo	wierzę przen wyznanie wiary
cuius regio, eius religio	czyj kraj, tego wyznanie, religia panującego obowiązuje poddanych
cum laude/magna cum laude/insigne cum laude/summa cum laude/cum eximia laude	z pochwałą/z wielką/nadzwuczajną/najwyższą/szczególną (dawna forma oceny wyróżniającej na
cum tacent, clamant	gdy milczą, to właśnie krzyczą (cyceron Mowa przeciw Katylinie, milczenie bywa wymowniejsze od m
cure ut valeas!	dbaj o zdrowie
curriculum vitae	przebieg życia (życiorys)
damnatio memoriae	potępienie pamięci (w rzymie senat uchwalał potępienie byłego cesarza, wymazując z dok. i pomn
de facto	istotnie, rzeczywiście, w rzeczywistości, w praktyce
de gustibus non est disputandum	o upodobaniach nie należy dyskutować
dei gratia/ per gratiam Dei	z bożej łaski (element tytulatury biskupiej +w równoznacznej postaci
de mortius aut bene aut nihil	o zmarłych albo dobrze, albo wcale nie mówić (odpowiednik gr. maksymy przypis. chilonowi)
deo gratias	bogu dzięki (św paweł List do koryntian, chrześcijańska formuła podziękowania)
deus ex machina	bóg z machiny (teatralnej; w tragedii gr. wprowadzano bóstwo-rozwiązanie intrygi, niespodziewany.
dictum factum	powiedziano-wykonano (terencjusz)
ab imo pectore	z głębi piersi, z głębi duszy, z zupełną otwartością (postawa prostoty, użyty 1raz przez Lu
ab Iove principium	początek od jowisza (wergiliusz Bukoloki: zaczynać od sprawy.osoby najważniejszej)
Ab ovo usque ad mala	od jajka aż do jabłek, od początku do końca(rzymski sposób uczt; horacy-sprawa błaha od począ
ab Urbe condita/ anno urbis conditae	od założenia miasta(rzymu)+1 (zasada R. chronologii-początek 753pne ustalony...
acta est fabula, plaudite!	sztuka skończona, klaszczcie! (na zakończenie przedstawienia, odp Oktawiana augusta na łożu śmi
ad acta	(sprawa odłożona) do akt, między sprawy załatwione, którymi dłużej zajmować się nie potrzeb
ad hoc	doraźnie, specjalnie w tym celu, bez zamiaru szerszego, ogólniejszego zastosowania
ad infinitum	do nieskończoności, bez końca, bez granic
ad Kalendas Graecas	na grackie kalendy (na święty nigdy)(wg swetoniusza jest to odp. Oktaw. Augusta na termin spłaty.
ad maiorem dei gloriam	na większą chwałę boga (dewiza twórcy zakonu jezuitówśw ignacego Loyoli)
Ad perpetuam rei memoriam	na wieczną rzeczy pamiątkę (staroż. formuła stosowana w epigrafice)
ad rem	do rzeczy, do głównej sprawy
aetas dulcissima adulescentia est	najmilszym okresem życia jest młodość (pliniusz młodszy)
agnus dei	baranek boży (z wulgaty, ew.św jana)
alea iacta est	kości(dosł. kostka) zostały rzucone (u swetoniusza- juliusz cezar, przez Rubicon 10 I 49pne ...
alma mater	matka żywicielka (średn. nazwa wyższej uczelni, zwł uniwersytetu)
alter ego	drugie ja
amantes amentes	zakochani są jak szaleńcy (zakochani z rozumu obrani)(paraf. z plauta i terencjusza)
amicus certus in re incerta cernitur	przyjaciela pewnego poznaje się w niepewnym położeniu (sentencja enniusza przytaczana przez cycer
amicus Plato, sed magis amica veritas	miłuję platona, lecz milsza mi prawda (arystoteles)
amicus vitae medicamentum	przyjaciel lekarstwem życia (cyceron)
amor vincit omnia	miłość wszystko zwycięża (wergiliusz)
animal rationale	zwierzę rozumne (filozoficzna def. człowieka przez plutarcha przypis. chryzypowi)
a posteriori	z następstwa, na podst doświadczenia, na podst faktów
a priori	z założenia, niezal. od doświadczenia, intuicyjnie, przez dedukcję
aqua et panis est vita canis	woda i chleb to życie psa (z wulgaty, ew. św mateusza)
aquila non capat muscas	orzeł much nie łapie
arbiter elegantiarum	znawca, autorytet w sprawach dobrego smaku, tonu
arma virumque cano	zbrojne czyny męża opiewam(pierwszy wers z eneidy wergiliusza)
artes liberales	sztuki wyzwolone (7nauk świeckich, wstęp do stud. wyż, Niż:gram,ret,dial;Wyż:geom,ast, muz)
ars amatoria (ars amandi)	sztuka kochania (tytuł poematu owidiusza)
ars longa, vita brevis	sztuka długa, życie krótkie (aforyzm gr. odnoszący się do sztuki lekarskiej przyp. hipokratesow
audiatur et altera pars	niech zostanie wysłuchana i druga strona (star. zasada prawa procesowego przyt. przez senekę)
o nomen dulce libertatis	o słodkie imię wolności
opus vitae	dzieło życia
ora et labora	módl się i pracuj (dewiza św benedykta z nursji)
orbis terrarum	kula ziemska, świat
o tempora, o mores!	o czasy o obyczaje! (cyceron)
otium post negotium	odpoczynek po pracy
pacta sunt servanda	umów należy dotrzymywać
panem et circenses	chleba i igrzysk (zawołanie pospólstwa-bezpł przydział zbóż i igrz cyrkowych, przyt przez Juwe
pars pro toto	część za całość (synekdocha - zastąpienie całości częścią)
pater familias	ojciec rodziny (głowa rodziny rzymskiej, oan domu, miał wszelkie prawa wobec żony dzieci i niewol
pater noster qui es in caelis	ojcze nasz, który jesteś w niebie
pater patriae (parens patriae)	ojciec ojczyzny (wersja tytułu oficj. przyzn, cyceronowi za zdemask. spisku Katyliny 63pne, ...)
pax romana	pokój rzymski (pokój narzucony ludom podbitym i utrzymywany przy pom. siły zbrojnej)
pecunia non olet	pieniądz nie śmierdzi (wg anegdoty- wespazjan do syna tytusa, który wyrzucał mu...Swetoniusz
per aspera ad astra	przez ciernie do gwiazd (maksyma jest modyfikacją zd. seneki z tragedii Herkules szalejący)
per capita	na głowę, na osobę, na jednostkę (termin używany w ekonomii)
periculum in mora	niebezpieczeństwo w zwłoce(zasada prawa rzymskiego)
per se	samo przez się, samo z siebie
persona non grata	osoba niepożądana (wyrażenie z j. dyplomacji, przeciw. Persona grata)
plenus venter non studet libenter	pełny brzuch przeszkadza w nauce
pontifex maximus	najwyższy kapłan (tytuł w star. R., następnie tytuł papierzy)
post christum natum	po narodzeniu chrystusa
post factum	po fakcie, po wydarzeniu, retrospektywnie
post meridiem	po południu
post mortem	po śmierci
post scriptum	dopisek do listu, artykuł itp
potius sero quam numquam	lepiej późno niż wcale
prima aprilis	pierwszy kwietnia
prima via ardua est	pierwsza droga jest stroma
primum non nocere	przede wszystkim nie szkodzić (łac odpowiednik zasady lekaża, sformułowany po gr. przez hipokrat
primum vivere, deinde philosophari	najpierw żyć, potem filozofować
primus inter pares	pierwszy wśród równych
pro domo sua	we własnej sprawie (dla korzyści, ła. - wypowiedź we własnej sprawie, często brak obiektywizmu
pro forma	dla pozoru, dla formu, dla przyzwoitości
pro memoria	dla pamięci, na pamiątkę
pro publico bono	dla dobra ogółu (często w lit. nawiązuje do rzymskiego poczucia sprawiedliwości)
qualis dominus, talis servus	jaki pan, taki sługa (petroniusz)
qualis vita, talis mors	jakie życie, taka śmierć
quasi	jakoby, rzkomo, prawie, niemal jak
quidquid agis, prudenter agas et respice finem	cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i patrz końca (maksyma przyp, solonowi, także owidiuszowi)
quidquid discis, tibi discis	czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie (petroniusz)
qui pro quo	ktoś zamiast kogoś (pomyłka co do osoby, nieporozumienie)
horas non numero nisi serenas	godzin nie liczę, jeśli nie są pogodne (często na zegarach słonecznych)
ignavis semper feriae	leniwy ma zawsze wakacje (średniow. maksyma- przekład słow teokryta)
ignoramus et ignorabimus	nie wiemy i nie będziemy wiedzieć (formuła nierozwiązywalności zagadki świata, granice wiedzy
ignorantia iuris nocet	nieznajomość prawa szkodzi
in aqua scribere	pisać na wodzie (przysłowie gr, w lit łac u Katullusa)
in diem vivere	żyć z dnia na dzień
in dubio pro reo	wątpliwości przemawiają na korzyść oskarżonego (reguła prawnicza)
in flagranti/ flagranti crimine comprehensi	na gorącym uczynku (z prawa rz. - paraf. reguły z Kodeksu Justyniana +schwytani na dokonywaniu zbr
in hoc signo vinces	pod tym znakiem zwyciężysz (cesarz rz. Konstantyn wielki w czasie marszu na R.-na niebie świecąc
in medias res	do sedna sprawy (przystąpić od razu do rzeczy, powiedzenie horacego)
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti	W imię ojca i syna i ducha świętego (formuła zn. krz. ustalona przed wniebow., przekazana w ewan
I.N.R.I. Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum	Jezus Nazarejczyk król żydowaki (napis z tabliczki na krzyżu)
In principio erat Verbum	na początku było słowo (pierwsze zd. z prologu Ewangelii św jana)
in saecula saeculorum	na wieki wieków (częsty zwrot biblijny)
in spe	w przyszłości, spodziewany
inter arma silent Musae	w czasie wojny milczą muzy (analogia do w czasie wojny milczą prawa)
inter arma silent leges	w czasie wojny milczą prawa (cyceron)
invidia gloriae umbra est	zazdrość jest cieniem chwały
in vino veritas, in aqua sanitas	w winie prawda, w wodzie zdrowie (paraf. gr. przysłowia, u pliniusza starszego)
in vitro	n. łac. - w szkle (poza żywym organizmem, w probówce, w sztucznym otoczeniu)
invocatio dei	odwołanie się do boga (w akcie prawnym, szczególnie konstytucji)
is fecit, cui prodest	ten uczynił, kto na tym skorzystał (zmodyfikowane zd. seneki)
labor omnia vincit	praca wszystko zwycięża (wrgiliusz)
legio mihi nomen	na imię mi legion (ewangeliczne określenie mnóstwa demonów, pot. -wielka licz. jednostek)
lex retro non agit	prawo nie działa wstecz
liber beneficiorum	księga beneficjów (w kościele rz. kat.księga -spisywano przywileje i findusze kościołów i ben
liberum veto	wolne "nie pozwalam" (W pl 17-18w. prawa zrywania sejmu przez jednego posła, zniesione przez Kons.3
libri amici, libri magistri	książki przyjaciółmi, książki nauczycielami
licentia poetica	swoboda poetycka
lignum sicientiae boni et mali	drzewo wiadomości dobrego i złego (w biblii z owocami dobra i zła, bóg zakazał adamowi i ewie)
littera docet, littera nocet	litera uczy, litera szkodzi (jedna rzecz, w zależności jak użyta przynosi korzyść albo szkodę)
lupus in fabula	wilk w bajce (o wilku mowa) (przysłowie terencjusza)
magna charta libertatum	wielka karta swobód (przywilej wydany przez ang. króla Jana bez Ziemi 1215....początek ogranicze�
mala herba cito crescit	złe ziele szybko rośnie
malum necessarium	zło konieczne
manu propia	własnoręcznie
manus manum lavat	ręka rękę myje (łac. odpowiednik powiedzenia gr., ulubione Seneki)
mater artium necessitas	potrzeba jest matką wynalzaku
mater semper certa est	matka jest zawsze pewna
mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa	moja wina... (formuła żalu za grzechy wymawiana w trakcie wyznania win na początku mszy św)
medice, cura te ipsum	lekarzu, lecz samego siebie (przysłowie poświadczone w biblii)
memento mori	pamiętaj o śmierci (pozdro średn. mnichów sformułowane na podst wersetu z biblii)
mens sana in corpore sano	w zdrowym ciele zdrowy duch (skrócona wersja aforyzmu Juwenalisa)
mirabile dictu	aż dziw powiedzieć
modus operandi	sposób działania
modus vivendi	sposób życia, styl życia
mutatis mutandis	z uwzględnieniem koniecznych zmian
N.N. nomen nescio/non notus	imienia nie znam/ ktoś nieznanego nazwiska
navigare necesse est, vivere non est necesse	żeglowanie jest koniecznością, życie nią nie jest (z gr. sentencji Plutarcha, Pompejusz Wielki
nec hercules contra plures	i herkules nie sprosta wielu (siła złego na jednego)
nemo propheta in patria sua	nikt nie jest prorokiem we własnym kraju (wulgata)
nihil de nobis sine nobis	nic o nas bez nas (zwrot prawniczy podkreślający wolność szlachecką)
nihil novi	nic nowego(konst. sejmu radomskiego 1505-król bez zgody sejmu nic nowego co godzi w prawa i interes
nil desperandum	nie ma powodu do rozpaczy (nie trzeba tracić nadziei, Horacy)
nolens volens	chcąc nie chcąc
noli turbare circulos meos	nie psuj moich kół (rzekomo sł. Archimedesa do żołnierza rzymskiego)
nomen omen	imię wróżbą (w imieniu człowieka wyraża się jego charakter)
nomina sunt odiosa	nazwiska są niepożądane (Cyceron, nazwisk w pewnych okol. nie należy wypowiadać)
non omnia possumus omnes	nie wszyscy możemy wszystko (Wergiliusz)
non omnis moriar	nie wszystek umrę (czyli będę żył w swej twórczości, Horacy)
non possumus	nie możemy (Piotr i Jan w Jerozolimie do Sanhendrynu, memoriał biskupów polskich do władz PRL-u)
non scholae, sed vitae discimus	uczymy się nie dla szkoły lecz dla życia (odwrócenie ironicznej sentencji Seneki)
nosce te ipsum	poznaj samego siebie (gr. maksyma wyryta na portalu świątyni Apollina w Delfach)
nota bene	zauważ dobrze, zwróć uwagę na to , do tego, w dodatku
nuda veritas	naga prawda (powiedzenie Horacego oparte na micie o prawdzie i fałszu, fałsz w kąpieli wziął sz
nulla dies sine linea	ani jednego dnia bez kreski (Pliniusz-dewiza malarza gr. Apellesa-żaden dzień bez posunięcia...
nulla regula sine exceptione	nie ma reguły bez wyjątku
nullum crimen sine lege	nie ma przestępstwa, jeśli nie ma prawa
nullus locus domestica sede iucundior	żadne miejsce nie jest lepsze niż dom (wszędzie dobrze...)
nunc est bibendum	teraz trzeba pić (Horacy, pierwsze sł. poetyckiego toastu z ody triumfalnej -zwyc Oktawiana nad...
oculum pro oculo, dentem pro dente	oko za oko, ząb za ząb (prawo odwetu sformułowane w biblii)?
oderint, dum metuant	niech nienawidzą, byleby się tylko bali (dramatopisarz Lucjusz Akcjusz, cyt też przez cyc.swet-ka
omnia mea mecum porto	wszystko co posiadam, noszę ze sobą
sub iove (frigido)	pod (zimnym) jowiszem (pod gołym niebiem, z Pieśni horacego)
summa summarum	wszystko razem (suma sum, podsumowując; wyr. potoczne wypow. przez Plauta)
sursum corda	w górę serca (od spraw doczesnych ku bogu; odwagi!- sł. celebransa przed prefacją mszalną)
tabula rasa	czysta tablica (koncep. w psych. i folo, u arystotelesa-człowiek zaraz po urodzeniu..., lock-nietkn
tarde (sero) venientibus ossa/ tarde (sero) venientes, male sedentes	późno przychodzącym kości (kto późno przychodzi...+Późno przychodzący, źle siedzący)
tempora mutantur et nos mutamur in illlis	czasy się zmieniają i my się zmieniamy z nimi (przysł. przyp królowi franków Lotariuszowi I, n
tempus edax rerum	czas-pożeracz rzeczy/wszystkiego (owidiusz)
tempus fugit	czas ucieka (wergiliusz Georgiki)
theatrum mundi	teatr świata (17 i 18 wiek - tytuł dzieł dot. historii powszechnej)
timeo Danaos et dona ferentes	lękam się Danaów, nawet gdy niosą dary, Wergiliusz, Eneida, sł. Laokoona)
totus tuus (ego sum)	cały twój(sł. św. Ludwika Marii Grignon de Monfort z Traktatu o prawdziwym.., dewiza Karola Wojt
ubi concordia, ibi victoria	gdzie zgoda, tam zwycięstwo
ubi tu caius, ibi ego caia	gdzie ty Gajuszu, tam i ja Gaja (z Plutarcha, rzymska panna młoda wypowiada wchodząc do nowego dom
ultima ratio	ostateczny argument(rozstrzygający dowów, w jęz. dypl. ostatni arg. przed zerwaniem stos. dyplom.
unus pro multis	jeden za wielu (z Eneidy wergiliusza, sternik palinur na ofiarę neptunowi...)
urbi et orbi	miastu i światu (formuła uroczystego błogosławieństwa papieskiego)
usus est magister optimus	doświadczenie jest najlepszym nauczycielem (cyceron)
utinam falsus vates sim	obym był fałszywym prorokiem (Liwiusz)
vacatio legis	Próżnowanie ustawy (wg prawa rz, czas od ogłoszenia ustawy do jej wejścia w życie)
vade in pace	idź w pokoju (biblijny zwrot pożeg, końcowa formuła sak. pokuty, wyp przez spowiednika)
vade mecum	pójdź za mną (umowny tytuł przewodników, poradników i podręczników)
vae victis	biada zwyciężonym (wg legendy 390pne -wódz gallów brennus dorzucając miecz na szalę; plaut, li
vanitas vanitatum et omnia vanitas	marność nad marnościami i wszystko marność (z wulgaty, eklezjasta)
varietas delectat	rozmaitość cieszy
varium et mutabile semper femina	zmienna zawsze i niestała jak kobieta (wergiliusz, eneida)
veni, vidi, vici	przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem(wg plutarcha-C.w liście do Amatiusza o bitwie pod zelą 47p
verba docent, exempla trahunt	słowa uczą, przykłądy pociągają (przys. śred. oparte na myśli Seneki)
verba volant, scripta manent	słowa ulatują, pisma pozostają (przys. śred. - przeróbka zdania horacego)
veritas liberabit vos	prawda was wyzwoli (sł. chrystusa z ewangelii)
veritas odium parit	prawda rodzi nienawiść (terencjusz)
veritas se ipsa defendit	prawda broni się sama
verte!	odwróć!
vice versa	na odwrót
vide!	patrz, zobacz
virtuti militari	męstwu żołnierkiemu (order za odwagę, przez Stanisława Augusta dla upamięt. zwycięstwa pod Zi
vis comica	siła komiczna (cezar)
vis maior	siła wyższa (termin prawny - prypadki których nie można było uniknąć)
vivat!	niech żyje!
vivere est cogitare	żyć to znaczy myśleć (cyceron)
volenti non fit iniuria	chcącemu nie dzieje się krzywda (prawnicze: dobrowolnie narażając się na szkodę nie można wni
votum separatum	zdanie odrębne, opinia odmienna od poglądu większosci, niezgodna z przyjętym wnioskiem, ustawą
vox populi vox dei	głos ludu to głos boga (z "listu do Karola Wielkiego" mnicha, teologa i fil. Alkuina)
anno domini a.d.	w roku pańskim, tj naszej ery
festina lente	śpiesz się powoli (łac. wercja ulubionego przez ces. Oktawiana Augusta przysł. gr)
in medias res	do sedna sprawy (przystąpić) (powiedzenie horacego)